ҲАКИМ ТЕРМИЗИЙНИНГ МОВАРОУННАҲРДАГИ ТАСАВВУФ НАЗАРАИЁТЧИЛАРИ ОРАСИДА ТУТГАН ЎРНИ
Keywords:
Оят, ҳадис, тафсир, ботиний ва зоҳирий маъно, тасаввуф, хатмун-нубувват, хатмул-вилоят, валийлик, муҳр.Abstract
Бу илмий мақолада Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Али Ҳаким Термизийнинг Мовароуннаҳр тасаввуф мактаби назариётчилари орасидаги ўрни илмий далиллар мисолида баён этилди. Унинг тасаввуфий қарашлари, хотамул-анбиё ва хотамул-авлиё назарияларига нисбатан эътироз билдирган айрим олимларнинг танқидлари илмий таҳлил қилиниб, танқидчиларга бошқа олимларнинг муносабат ва жавоблари ҳам айтиб ўтилди. Жумладан, Имом Ибн Таймиянинг салбий фикрларига Имом Заҳабий, Суламий каби қадимги олимларнинг раддия ва муносабатлари келтирилиб, профессорлар М.Жуюший, А.А.Сойиҳ, Х.Заҳрий ва маҳаллий олимларимиз – Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф, Шайх Абдулазиз Мансур, Иброҳим Усмоновларнинг мавзуга оид фикрлари асосида жавоб берилди. Алломанинг тасаввуф илмидаги машҳур устоз ва машойихлари таржимаи ҳоллари ёритилди. Шарқ ва Ғарбнинг таниқли ва машҳур олимларини Ҳаким Термизийга эътирофлари ёритилди. Хулоса қисмида эса, алломага билдирилган эътирозлар унинг тасаввуфий қараш ва назариялари моҳиятини англай олмасликдан юзага келгани таъкидланди.
References
А.А.Сойиҳ. (2013). Ал-Ҳаким ат-Термизий. Китоб хатм ал-авлиё. Қоҳира: Мактабат ас-сақофат ад-диния.
А.Мансур. (2004). Қуръони карим маъноларининг таржима ва тафсири. Тошкент: “Тошкент ислом университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси.
И.Таймия. (1930). Ҳақиқату мазҳаб ал-иттиҳодиййин. Қоҳира: Матбаат ал-Манор.
М.Заҳабий. (2016). Тарих ал-ислом ва вафаёт ал-машоҳир вал-аълом. Тунис: Фазоу дорис-салом лил-китоб.
Т.Субкий. (2012). Табақот аш-Шофиийя ал-кубро. Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
Х.Заҳрий тадқиқоти. (1998). Ал-Ҳаким ат-Термизий. Китобу исбот ал-илал. Ар-Работ: Матбаат ан-нажоҳ ал-жадида – Ад-Дар ал-байзоъ.
М.И.Жуйуший. (1980). Ал-Ҳаким ат-Термизий: дироса лиосориҳи ва афкориҳи. – Қоҳира: Дору-н-наҳда ал-арабийя.
У.Яҳё тадқиқоти. (1965). Ал-Ҳаким ат-Тирмизий. Будувву шаъни Аби Абдиллаҳ. – Байрут: Ал-Матбаъа ал-касуликийя (католическая редакция).
Таржимон: Ш.М.Муҳаммад Юсуф. (2021). Ҳаим Термизий. Расул соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларидаги Нодир асллар. – Тошкент: “Hilol-Nashr”.
А.Исфаҳоний. (2021). Ҳилятул-авлиё ва табақотул-асфиё. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
М.Суламий. (2003). Табақот ас-суфия. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
Таржимон: И.Усмонов. (2017). Ҳаким Термизий асарларидан сайланма. – Тошкент: Мовароуннаҳр.
М.Заҳабий. (2012). Тазкират ал-Ҳуффоз. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
И.Ҳ.Асқалоний. (1998). Лисон ал-мийзон. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
А.Жомий. (2003). Нафаҳотул-унс мин ҳазаротил-Қудс. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия.
Нашрга тайёрловчилар: С.Ғаниева, М.Мирзааҳмедова. (2001). Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. –Тошкент: ЎзРФА “Фан” нашриёти.
Л.Массиньон, М.Абдур Розиқ. (1984). Ат-Тасаввуф. Араб тилига И.Хуршид, А.Юнус, Ҳ.Усмон таржимаси. – Байрут: Дар ал-Китоб ал-Лубноний.
Таржимон: Ж.Ҳамроқулов. (2015). Ал-Ҳаким ат-Термизий. “Ал-Ҳаж ва асроруҳу” асари таржимасининг кириш қисми. – Тошкент: Мовароуннаҳр.
И.Усмонов, А.Маллабоев. (2020). Ал-Ҳаким ат-Термизий. “Наводир ал-усул” (илмий-танқидий матн) кириш қисми. – Тошкент: “ЎзХИА” нашриёт-матбаа бирлашмаси.
